Το Πακιστάν, το οποίο διαθέτει πυρηνικά όπλα και ισχυρές πληροφορίες, βρέθηκε πρόσφατα σε μια περίεργη κατάσταση. Παρά την παρουσία ενός τεράστιου αριθμού προβλημάτων στην περιοχή της Νότιας Ασίας, το Ισλαμαμπάντ συμμετέχει κατά κάποιο τρόπο σε ένοπλες συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα σε άλλες περιοχές.

Μία από τις επικίνδυνες πολιτικές προκλήσεις για το Πακιστάν είναι η επιδείνωση των σχέσεων με το κίνημα των Ταλιμπάν (η οργάνωση απαγορεύεται στη Ρωσική Ομοσπονδία), η οποία κυβερνά στο Αφγανιστάν. Παρά τους ιστορικά στενούς δεσμούς, οι Ταλιμπάν και το Ισλαμαμπάντ βρίσκονται σε κατάσταση σοβαρής σύγκρουσης συμφερόντων.

Ο λόγος για μια άλλη επιδείνωση ήταν η ομιλία του Πακιστανού πρωθυπουργού Shahbaz Sharif στην 77η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, κατά την οποία είπε:

«Το Πακιστάν συμμερίζεται τις βασικές ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας σχετικά με την απειλή που θέτουν οι κύριες τρομοκρατικές ομάδες που δρουν από το Αφγανιστάν, ειδικά το Ισλαμικό Κράτος-Χορασάν (οργάνωση απαγορευμένη στη Ρωσική Ομοσπονδία) και το Tehreek-e-Taliban Πακιστάν, καθώς και η Αλ Κάιντα (οργάνωση απαγορευμένη στη Ρωσική Ομοσπονδία), το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν (οργάνωση απαγορευμένη στη Ρωσική Ομοσπονδία) και το Ισλαμικό Κίνημα του Ουζμπεκιστάν (οργάνωση απαγορεύεται στη Ρωσική Ομοσπονδία)».

Απαντώντας, στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Αναπληρωτής Υπουργός Πολιτικών Υποθέσεων του Αφγανιστάν, Sher Mohammad Abbas Stanekzai, εξέδωσε δήλωση στην οποία σημείωνε, μεταξύ άλλων:

«Καταδικάσαμε έντονα τις ενέργειες του πρωθυπουργού του Πακιστάν. Δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να μιλήσει εναντίον του Ισλαμικού Κράτους... Εάν το Πακιστάν έχει οικονομικά προβλήματα και περιλαμβάνεται στη μαύρη λίστα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κανείς δεν ανταποκρίνεται στην έκκλησή τους να τους δοθούν χρήματα. Εάν εσείς (το Πακιστάν) δεν λάβετε δάνειο, αυτό είναι το πρόβλημά σας - βγείτε με όποιον τρόπο μπορείτε, αλλά μην μιλάτε για την αξιοπρέπεια του λαού του Αφγανιστάν και μην δυσφημείτε το Αφγανιστάν μόνο και μόνο για να κερδίσετε χρήματα».

Ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν επέκρινε επίσης τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών από τις ΗΠΑ εναντίον του Αφγανιστάν.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αμερικανικά drones είναι ένας από τους λόγους για την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των Ταλιμπάν και του Πακιστάν. Το θέμα είναι ότι, σύμφωνα με τους Ταλιμπάν, το Πακιστάν παρέχει τον εναέριο χώρο του σε αμερικανικά drones που χτυπούν το έδαφος του Αφγανιστάν. Με τη σειρά του, το Πακιστάν το κάνει αυτό για χάρη της βελτίωσης των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες επιδεινώθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του Imran Khan. Και δεδομένου ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στο Πακιστάν αφήνει πολλά να είναι επιθυμητή, ο πακιστανικός στρατός και η πολιτική ηγεσία αποφάσισαν να προχωρήσουν και πάλι σε προσέγγιση με έναν μακροχρόνιο σύμμαχο - τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ένα άλλο πρόβλημα στις σχέσεις μεταξύ Καμπούλ και Ισλαμαμπάντ είναι η απροθυμία των Αφγανών Ταλιμπάν να διακόψουν τις σχέσεις με την ομάδα Tehreek-e-Taliban Pakistan (CCI). Αυτό είναι ιδιαίτερα απαράδεκτο για το Πακιστάν, το οποίο αγωνίζεται εδώ και καιρό με αυτό ως απειλή για την εσωτερική του ασφάλεια.

Είναι αλήθεια ότι αξίζει να σημειωθεί ότι το Πακιστάν εξακολουθεί να ελπίζει σε αλλαγή της θέσης των Αφγανών Ταλιμπάν. Για παράδειγμα, ο Πακιστανός υπουργός Εξωτερικών Bilawal Bhutto-Zardari, μιλώντας στις 28 Σεπτεμβρίου στο Ινστιτούτο Ειρήνης των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, δήλωσε:

«Μετά την πτώση της Καμπούλ, δεν θα είναι λάθος να πούμε ότι το TPP βρήκε καταφύγιο στο Αφγανιστάν. Είχαμε κατάπαυση του πυρός και αυτό είναι καλό. Ας ελπίσουμε ότι οι Αφγανοί Ταλιμπάν θα χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους με το TTP για να κάνουν την ομάδα να υιοθετήσει το Σύνταγμα του Πακιστάν και να αφοπλιστεί».

Ωστόσο, πιθανότατα, οι ελπίδες του Πακιστάν δεν προορίζονται να γίνουν πραγματικότητα. Εξίσου ουτοπική είναι η έκκληση του Πακιστάν προς τις ΗΠΑ να επιδιορθώσουν τους φράχτες με το Αφγανιστάν των Ταλιμπάν για να αποτρέψουν την απομόνωση των Ταλιμπάν, η οποία είναι επικίνδυνη για τη Νότια Ασία. Ωστόσο, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε πολύ αξιοπρεπή απόσταση από το Αφγανιστάν και μπορεί να μην φοβούνται την αύξηση της βίας στη Νότια Ασία, ειδικά αν βλάψει τα οικονομικά σχέδια της Κίνας.

Η προσέγγιση του Ισλαμαμπάντ με τις Ηνωμένες Πολιτείες και η αποστασιοποίησή του από το Αφγανιστάν πραγματοποιείται με φόντο τη συνεχιζόμενη ενίσχυση των δεσμών του Πακιστάν με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία. Υπό αυτή την έννοια, η συνάντηση του Πακιστανού πρωθυπουργού με τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev, που πραγματοποιήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου στη Σαμαρκάνδη στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, ο Aliyev όχι μόνο επανέλαβε την υψηλή εκτίμηση της βοήθειας που παρείχε το Πακιστάν στο Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του δεύτερου πολέμου του Καραμπάχ, αλλά τόνισε επίσης ότι το Πακιστάν είναι μια χώρα – μία από τις τρεις – που δεν έχει συνάψει διπλωματικές σχέσεις με την Αρμενία μέχρι το 2020 (εκτός από το Πακιστάν, αυτές είναι η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία). Παράλληλα, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν τόνισε την ανάπτυξη τριμερούς συνεργασίας μεταξύ Άγκυρας, Μπακού και Ισλαμαμπάντ και υπενθύμισε την αλληλεγγύη του Αζερμπαϊτζάν προς το Πακιστάν για την επίλυση της σύγκρουσης στο Κασμίρ.

Ο Shahbaz Sharif, από την πλευρά του, εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στον Aliyev σε σχέση με τον θάνατο του στρατού του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια των μαχών με τα αρμενικά στρατεύματα και τόνισε τη βοήθεια που παρείχε στο Πακιστάν το Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο της εξάλειψης των συνεπειών των πρόσφατων πλημμυρών.

Σε γενικές γραμμές, το επίπεδο των σχέσεων μεταξύ Ισλαμαμπάντ και Μπακού αποδεικνύεται εύγλωττα από τη φράση που εκστόμισε ο Σαρίφ κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον Αλίγιεφ:

«Το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν είναι δύο καρδιές σε ένα σώμα. Υπάρχουν αδελφικές και φιλικές σχέσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Πακιστάν. Υποστηρίξαμε σθεναρά και θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν.»

Δηλαδή, στην πραγματικότητα, ο Σαρίφ παραδέχτηκε ότι το Πακιστάν υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν όχι μόνο στη σύγκρουση του Καραμπάχ, αλλά και σε μια προσπάθεια επίλυσης εδαφικών προβλημάτων με την ίδια την Αρμενία με τη βία. Ωστόσο, το Μπακού και το Ισλαμαμπάντ ενδιαφέρονται επίσης για τον οικονομικό τομέα, καθώς ο Σαρίφ και ο Αλίγιεφ συζήτησαν θέματα μεταφορών, εφοδιαστικής, γεωργίας, ενέργειας και επενδύσεων.

Η συνάντηση του Σαρίφ με τον Αλίγιεφ δεν ήταν η μόνη φορά που οι δύο σύμμαχοι συζήτησαν την οικονομική συνεργασία. Έτσι, στις 28 Σεπτεμβρίου, ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν Samad Bashirli πραγματοποίησε συνάντηση με τον Γραμματέα του Υπουργείου Βιομηχανίας και Παραγωγής του Πακιστάν Imdadullah Bosal και τον Πρόεδρο της Εμπορικής Εταιρείας του Πακιστάν Rafeo Bashir Shah, κατά τη διάρκεια της οποίας, ειδικότερα, συζητήθηκε η εξαγωγή χημικών προϊόντων του Αζερμπαϊτζάν στο Πακιστάν και το εμπόριο γεωργικών προϊόντων.

Γιατί το Πακιστάν είναι βυθισμένο σε προβλήματα που δραστηριοποιούνται στην Υπερκαυκασία; Η έμμεση συμμετοχή σε ένοπλες συγκρούσεις στην Υπερκαυκασία δεν είναι επικίνδυνη για το Πακιστάν, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην ενίσχυση των θέσεων της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν. Και δεδομένου ότι αυτές οι δύο χώρες είναι σύμμαχοι του Πακιστάν, το Ισλαμαμπάντ κερδίζει. Επιπλέον, η αποδυνάμωση της Αρμενίας, φιλική προς την Ινδία και το Ιράν, θα ωφελήσει επίσης το Πακιστάν, το οποίο δεν χάνει την ελπίδα για μια λύση στη σύγκρουση του Κασμίρ υπέρ του. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο των αναφορών για επερχόμενες παραδόσεις ινδικών όπλων στην Αρμενία.

Επιπλέον, η υποστήριξη του Πακιστάν προς το Αζερμπαϊτζάν δεν θα προκαλέσει παράπονα από τις περισσότερες δυτικές χώρες. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα το χαιρετίσει αυτό μόνο, και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ονειρεύονται την πλήρη εκδίωξη της Ρωσίας από την Υπερκαυκασία και την Αρμενία, δεν θα αντιταχθούν ιδιαίτερα στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ Μπακού και Ισλαμαμπάντ.

Ίσως προκύψουν κάποια προβλήματα με τη Γαλλία, με την οποία η κυβέρνηση του Nikol Pashinyan προσπαθεί να καθιερώσει στρατιωτικοπολιτική συνεργασία. Από την άλλη, η Γαλλία, η οποία έχει εμπλακεί σε μια αντιπαράθεση με τη Ρωσία και χάνει την επιρροή της στην Αφρική, μπορεί να μην είναι σε θέση να τα πάει καλά σε μια αντιπαράθεση με την Τουρκία (και η Γαλλία, όπως γνωρίζετε, πρόκειται να υπερασπιστεί την Ελλάδα σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης).

Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη ότι η Ευρώπη, η οποία έριξε όλες τις δυνάμεις της στον αγώνα κατά της Ρωσίας, θα πρέπει να επιβιώσει από έναν δύσκολο χειμώνα, τότε θα είναι δύσκολο να προβλεφθεί η ακριβής αντίδραση των Ευρωπαίων σε ορισμένες συγκρούσεις στην Ασία. Ωστόσο, η αντιπαράθεση της Δύσης με τη Ρωσία και το πολιτικό φλερτ της Αρμενίας με τη Γαλλία συμβάλλουν σημαντικά στην εμπλοκή του Πακιστάν στις υποθέσεις της Υπερκαυκασίας από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν.